Nhận diện những sai lầm phụ huynh thường gặp khi dạy trẻ kỹ năng đọc sách

Dạy trẻ kỹ năng đọc sách là một hành trình cần nhiều kiên nhẫn và sự đồng hành đúng cách từ phụ huynh. Tuy nhiên, trên thực tế hiện nay, không ít ba mẹ lại vô tình mắc phải những sai lầm khiến các bé chán đọc hoặc đọc không hiệu quả. Việc nhận diện và điều chỉnh kịp thời những lỗi này không chỉ góp phần xây dựng thói quen đọc bền vững mà còn tạo nền tảng cho sự phát triển tư duy và ngôn ngữ lâu dài.

1. Vì sao cần xác định những lỗi thường gặp khi dạy trẻ kỹ năng đọc sách?

Dạy trẻ kỹ năng đọc sách là một quá trình cần sự định hướng đúng đắn từ người lớn. Nhiều phụ huynh thường bắt đầu với tâm thế rất tích cực, nhưng nếu không xác định rõ những lỗi sai phổ biến có thể gặp phải, hiệu quả của việc đọc dễ bị giảm sút. Trẻ có thể đọc mà không hiểu, đọc chỉ để làm vui lòng ba mẹ hoặc tệ hơn là sợ đọc. Thói quen đọc bị đứt gãy cũng trở thành một trong những nguyên nhân khiến trẻ thiếu đi một công cụ quan trọng để phát triển trí tuệ và nhân cách.

Chính vì thế, việc nhìn nhận đúng những vướng mắc trong quá trình này không chỉ giúp ba mẹ điều chỉnh phương pháp tiếp cận phù hợp mà còn góp phần khơi dậy niềm yêu thích thực sự với sách. Đây là việc đầu tiên cần làm, cũng là bước quan trọng nhất để cùng trẻ chinh phục thế giới tri thức một cách đầy cảm hứng và bền vững.

Dạy trẻ kỹ năng đọc sách từ khi còn nhỏ sẽ mang đến nhiều lợi ích lâu dài

2. Những sai lầm ba mẹ thường gặp khi cùng trẻ rèn luyện kỹ năng đọc

Trong thực tế, không ít phụ huynh dù rất cố gắng vẫn rơi vào những sai lầm khiến việc dạy trẻ đọc sách trở nên kém hiệu quả. Việc hiểu rõ và điều chỉnh những lỗi này sẽ giúp ba mẹ đồng hành cùng trẻ một cách nhẹ nhàng và hiệu quả hơn.

2.1 Dạy trẻ kỹ năng đọc sách từ quá sớm

Nhiều ba mẹ sốt ruột muốn bé “đi trước bạn bè” nên bắt đầu dạy trẻ đọc sách từ rất sớm. Tuy nhiên, nếu hệ vận động, tư duy và cảm xúc của trẻ chưa đủ phát triển, việc học chữ có thể trở thành một trải nghiệm căng thẳng. Áp lực này dễ dẫn đến việc trẻ sợ sách, sợ học và hình thành ác cảm. Đây là điều hoàn toàn đi ngược với mong muốn ban đầu của phụ huynh và có thể dẫn đến nhiều hậu quả lâu dài. 

2.2 Biến giờ đọc thành “giờ học”

Không ít phụ huynh vô tình gây áp lực khi yêu cầu trẻ đọc thành tiếng, trả lời câu hỏi ngay sau mỗi đoạn hoặc phải thuộc lòng từ mới. Việc này dễ khiến trẻ cảm thấy việc đọc như một bài kiểm tra. Đọc sách nên là trải nghiệm thư giãn, khám phá và cảm nhận, chứ không phải là nghĩa vụ. Khi dạy kỹ năng đọc sách, hãy ưu tiên cảm xúc và sự tự nhiên thay vì áp lực kết quả.

2.3 Đặt nặng số lượng hơn chất lượng

Thay vì tập trung vào nội dung và trải nghiệm đọc, nhiều phụ huynh lại kỳ vọng các bé đọc được thật nhiều sách trong thời gian ngắn. Việc này có thể vô tình dẫn đến tình trạng trẻ đọc vội vàng, bỏ qua những thông điệp cốt lõi của câu chuyện. Để quá trình này hiệu quả, hãy cùng trẻ đọc chậm rãi, trao đổi về nhân vật, chi tiết, cảm xúc… Trong mọi hoàn cảnh, chất lượng luôn quan trọng và nên được đặt lên hàng đầu.

2.4 Thiếu sự đồng hành từ ba mẹ

Trẻ nhỏ đặc biệt cần được dẫn dắt, trò chuyện và khuyến khích để hình thành thói quen, song một sai lầm phổ biến mà phụ huynh thường gặp là giao sách cho trẻ tự đọc, tự hiểu. Việc thiếu tương tác và chia sẻ khiến trẻ không tìm thấy sự kết nối cảm xúc. Để tránh rơi vào tình trạng này, trong giai đoạn đầu, ba mẹ nên là “bạn đọc”, cùng các bé tìm hiểu, làm quen với thế giới từ những cuốn sách chứ không phải “người giám sát”.

2.5 Thiếu kiên nhẫn khi trẻ không hứng thú

Việc trẻ không hứng thú đọc ngay từ đầu là điều hết sức bình thường. Song nhiều phụ huynh lại nản lòng, trách móc hoặc so sánh với bạn bè đồng trang lứa. Để tìm được niềm vui trong việc đọc sách cho cả phụ huynh lẫn các bé, ba mẹ cần quan sát để tìm ra nguyên nhân dẫn đến tình trạng này và có phương án cải thiện phù hợp.

Việc nhận biết và hạn chế những sai lầm sẽ tăng cường hiệu quả khi dạy trẻ đọc sách 

2.6 Không duy trì lịch đọc đều đặn

Thói quen chỉ hình thành khi có sự lặp lại ổn định và có chủ đích. Nhiều gia đình chỉ dạy trẻ kỹ năng đọc sách khi có thời gian rảnh hoặc khi “nhớ ra”, điều này khiến trẻ không cảm nhận được sự nhất quán. Một khung giờ cố định, chỉ cần 10 đến 15 phút mỗi ngày sẽ tạo ra sự khác biệt lớn trong hành vi và cảm xúc đọc sách của các bé.

2.7 Chọn sách không phù hợp hoặc quá xa rời cuộc sống 

Trẻ nhỏ thường tiếp nhận thông tin qua những điều quen thuộc, gần gũi với thế giới của mình. Nếu phụ huynh chọn những cuốn sách có nội dung trừu tượng, ngôn ngữ khó hiểu hoặc xa lạ, trẻ sẽ không tìm thấy điểm kết nối. Hãy ưu tiên những chủ đề gần gũi như: gia đình, bạn bè, động vật, trường học,... để giúp trẻ dễ dàng hình dung, đồng cảm và phản hồi một cách tự nhiên nhất.

3. Nên chọn sách gì cho trẻ ở những độ tuổi khác nhau?

Việc chọn sách đúng độ tuổi là yếu tố then chốt quyết định hiệu quả khi dạy trẻ kỹ năng đọc sách. Mỗi giai đoạn phát triển tương ứng với một mức độ tiếp nhận và sở thích khác nhau. Vì thế, phụ huynh cần nắm rõ đặc điểm tâm lý của trẻ để đưa ra lựa chọn phù hợp.

3.1 Trẻ 0 - 3 tuổi: Sách vải, sách tương tác

Giai đoạn này, trẻ chủ yếu học qua cảm nhận giác quan. Sách vải, sách cứng nhiều màu sắc, hình ảnh đơn giản, có thể phát ra âm thanh hoặc xúc giác là lựa chọn lý tưởng. Đây không chỉ là bước đầu giúp trẻ làm quen với sách mà còn tạo dựng cảm xúc tích cực. Một trải nghiệm vui vẻ sẽ là nền tảng tốt để dạy trẻ kỹ năng đọc sách sau này.

3.2 Trẻ 4 - 6 tuổi: Truyện ngắn, sách thơ có vần điệu

Trẻ ở độ tuổi mầm non bắt đầu hình thành kỹ năng ngôn ngữ và ghi nhớ tốt hơn. Những cuốn truyện tranh ngắn, thơ vui nhộn, lặp lại âm vần sẽ giúp trẻ yêu thích việc đọc. Chính vì thế, việc lựa chọn sách có hình ảnh sinh động và ít chữ là phù hợp nhất. Ba mẹ có thể đọc cùng bé, diễn đạt biểu cảm để tạo không khí thú vị khi dạy trẻ kỹ năng đọc.

Nên chọn sách phù hợp với độ tuổi và sở thích của trẻ để đảm bảo hiệu quả

3.3 Trẻ 6 - 9 tuổi: Truyện dài, sách có tình huống rõ ràng

Ở giai đoạn tiểu học, trẻ đã có khả năng đọc độc lập và yêu thích các câu chuyện có cốt truyện rõ ràng, nhân vật đa dạng. Những quyển truyện có tình huống dễ hiểu, hài hước, mang bài học nhẹ nhàng sẽ rất được yêu thích. Đây là giai đoạn vàng để dạy trẻ kỹ năng đọc sách mang tính kết nối, gợi mở và phát triển tư duy.

3.4 Trẻ trên 9 tuổi: Sách kỹ năng, sách khám phá

Trẻ lớn thường tò mò về thế giới xung quanh, muốn khám phá các kiến thức ngoài sách giáo khoa. Sách kỹ năng sống, sách khoa học đơn giản, truyện phiêu lưu hoặc sách truyền cảm hứng sẽ phù hợp. Bên cạnh sự đồng hành và hướng dẫn, hãy tạo không gian để trẻ tự chọn sách theo sở thích. Điều này sẽ giúp trẻ cảm thấy được tôn trọng và chủ động hơn trong hành trình đọc của mình.

Kết luận

Dạy trẻ kỹ năng đọc sách không phải là một mục tiêu ngắn hạn mà là một hành trình nuôi dưỡng lâu dài, bắt đầu từ sự quan sát, thấu hiểu và đồng hành của ba mẹ. Khi trẻ được tiếp cận với sách đúng độ tuổi, theo cách phù hợp với nhu cầu phát triển và sở thích cá nhân, việc đọc sẽ dần trở thành một phần tự nhiên trong cuộc sống và đem đến nhiều lợi ích lâu dài.  

>>> Xem thêm: Những phương pháp dạy trẻ kỹ năng đọc sách hiệu quả